Narcisme is een complex en veelbesproken onderwerp. Het roept vragen op over herkenning, impact en vooral over de mogelijkheden van hulp en therapie. Wat betekent het om een narcistische persoonlijkheidsstoornis te hebben, en hoe effectief is therapie eigenlijk bij een narcist? In deze blog verkennen we deze vragen en bied ik inzichten én praktische handvatten voor het leven met een narcist.
Wat is narcisme?
Narcisme wordt gekenmerkt door een opgeblazen gevoel van eigenwaarde, behoefte aan bewondering, en vaak een gebrek aan empathie voor anderen. De narcistische persoonlijkheidsstoornis (NPS) is een ernstige aandoening die relaties en dagelijks functioneren kan ontwrichten. Narcisme kent verschillende vormen – van openlijk tot verborgen – en raakt niet alleen de persoon zelf, maar ook iedereen in zijn of haar omgeving.
Leven met een narcist
Leven met een narcist vraagt voortdurende alertheid en sterke grenzen. Typisch gedrag zoals jaloezie, kleineren, manipulatie en wisselende oprechtheid kan diep ingrijpen in het leven van partners, kinderen en naasten.
Een narcist zoekt vaak bevestiging en reageert fel op kritiek. Jaloezie en het kleiner van anderen zijn manieren om zichzelf beter te voelen. Probeer grenzen te stellen en laat duidelijk merken welk gedrag je niet tolereert. Ga niet in discussie over punten die steeds worden omgedraaid en werk actief aan je eigenwaarde.
Manipulatie uit zich in schuldgevoelens opwekken, verdraaien van de waarheid of emotionele chantage. Herken deze patronen, vertrouw op je eigen waarneming en zoek steun bij lichte twijfel. Het helpt om situaties op te schrijven en samen met een vertrouwd persoon of therapeut te bespreken. Afstand nemen en je eigen ruimte innemen is essentieel, zeker als het je welzijn bedreigt.
Na ruzies is een narcist vaak extra charmant, wat verwarring kan geven. Oprechte vriendelijkheid is stabiel en respectvol, niet alleen een zoenoffer na manipulatie. Voelt het als steun? Dan is het waarschijnlijk oprecht. Stel gerust vragen als je twijfelt, en let op consistent gedrag in plaats van mooie woorden.
Als jij probeert het gesprek te sturen richting positiviteit, kan de narcist dit soms weglachen. Geef daarom het goede voorbeeld, benoem positieve effecten en blijf bij je eigen kracht. Jij kunt je gedachten en houding kiezen, ook als de ander daarin niet meebeweegt.
Waarom is therapie bij narcisme zo uitdagend?
Therapie bij narcisme is vaak moeilijk omdat narcisten hun gedrag meestal niet als problematisch zien. De neiging om anderen de schuld te geven, gebrek aan zelfreflectie en moeite met kwetsbaarheid maken het therapeutisch proces vaak heel lastig. Soms wordt therapie zelfs gebruikt om aandacht te krijgen of zichzelf als slachtoffer neer te zetten.
Last minute annuleringen en pogingen om regie over het therapieproces te nemen zijn niet ongebruikelijk. Een succesvolle therapie begint bij het (h)erkennen van het probleem en de wil om te veranderen.
Welke therapievormen zijn er?
- Cognitieve gedragstherapie (CGT): Gericht op het doorbreken van ongezonde denkpatronen.
- Schematherapie: Gaat terug naar patronen die vaak ontstaan in de vroege jeugd.
- Mentaliseren Bevorderende Therapie (MBT): Richt zich op het leren begrijpen van eigen en andermans gevoelens.
- Cliëntgerichte therapie: Zet empathie en echtheid centraal, wat soms een doorbraak kan geven.
Echte gedragsverandering vraagt zelfreflectie, verantwoordelijkheid en openheid. Soms komt een narcist pas in therapie door bijkomende problemen zoals depressie, angst of burn-out. Als de eigen pijn erkend mag worden, is er groei mogelijk, maar het vraagt veel inzet en geduld.
Wanneer werkt therapie (niet)?
Therapie werkt niet als de narcist zelf geen hulpvraag heeft of therapie gebruikt om de omgeving te manoeuvreren. Partners mogen niet verwachten dat de therapeut het probleem oplost zonder eigen betrokkenheid. De groeimindset en het erkennen van schuld is cruciaal.
Voor naasten is therapie vaak onmisbaar om weer grip op het eigen leven te krijgen. Je leert grenzen stellen, verwerken wat je is aangedaan en verbetert je zelfvertrouwen. Ook leer je omgaan met manipulatie en jezelf beschermen. Steun van lotgenoten is vaak het waardevolst.
- Stel grenzen en wees duidelijk over wat je wel en niet tolereert.
- Herken patronen van manipulatie en breng deze in kaart.
- Durf te vertrouwen op je gevoel en zoek professionele hulp als je dat nodig hebt.
- Let op oprechtheid en consistent gedrag bij de narcist.
- Jij bent niet verantwoordelijk voor hun destructieve gedrag, wel voor je eigen welzijn.
Conclusie
Narcisme en therapie zijn geen makkelijke combinatie, en voor veel narcisten is echte verandering lastig en zelden snel. Toch biedt therapie kansen: wie kan reflecteren, verantwoordelijkheid nemen en volhouden, kan groeien. Voor omstanders is therapie héél belangrijker om patronen te doorbreken en zichzelf weer op de eerste plaats te zetten.
Leven met narcisme vraagt moed, grenzen en steun. Zoek hulp waar het nodig is, blijf kritisch, en weet dat je niet alleen staat. Jouw verhaal, herstel en kracht mogen er zijn.
Helpt therapie echt bij een narcist?