Je bent groenten aan het snijden voor het avondeten, en plotseling, uit het niets, schiet er een gedachte door je hoofd: "Wat als ik mijn vinger eraf snij?" Je wilt jezelf niet bezeren, en de gedachte maakt je onrustig. Wat je net hebt meegemaakt, staat bekend als een opdringerige gedachte.
Opdringerige gedachten ontstaan wanneer er plotseling verontrustende gedachten of beelden in je hoofd opkomen, zonder waarschuwing, en niet meer weggaan.
Dergelijke ervaringen komen vaker voor dan veel mensen zich realiseren. Ongeveer 2% ervaart opdringerige gedachten. Deze gedachten zijn meestal verontrustend, oncomfortabel of ongemakkelijk en kunnen zich herhaaldelijk herhalen, wat aanzienlijke stress veroorzaakt. Opdringerige gedachten worden vaak geassocieerd met obsessief-compulsieve stoornissen, maar kunnen ook voorkomen bij mensen met een posttraumatische stressstoornis, angststoornis of depressie. Lees hieronder meer over hoe je kunt herkennen of je een opdringerige gedachte hebt, wat deze ongewenste gedachten kunnen betekenen en hoe je hulp kunt krijgen.
Hoe weet je of een gedachte opdringerig is?
Bij veel mensen komen er schijnbaar willekeurig gedachten in hun hoofd op, waarbij ze zich dingen inbeelden of herinneren zonder dat ze dat bewust willen. Voor sommige mensen zijn deze gedachten echter ongewenst en kunnen ze storend of kwetsend zijn, en kan het moeilijk zijn om ze te stoppen.
Het is alsof je een liedje in je hoofd hebt dat over iets gaat dat je heel erg dwarszit.
Als je last hebt van ongewenste, verontrustende gedachten die je moeilijk los kunt laten, dan hebt je mogelijk last van opdringerige gedachten.
Voorbeelden van opdringerige gedachten
Opdringerige gedachten komen in vele vormen voor, met als rode draad dat ze ongewenst en onaangenaam zijn. Ze kunnen bestaan uit woorden of beelden. Opdringerige gedachten die mensen ervaren, kunnen onder andere de volgende zijn:
- Herinneringen aan iets dat je wilt vergeten.
- Angst dat jij of je dierbaren ziek zullen worden, gewond zullen raken of zullen sterven.
- Ongewenste seksuele gedachten, waaronder gedachten over seksueel misbruikt worden of het seksueel misbruik van een ander persoon.
- Gedachten over zelfbeschadiging of zelfmoord.
- Gedachten om iemand andere te verwonden of te doden.
- Angst dat je iets gevaarlijks of illegaals zult doen.
- Zorgen dat je iets belangrijks bent vergeten, zoals het uitzetten van de oven.
Zijn mijn opdringerige gedachten 'normaal'?
'Normaal' is een subjectieve term. Hoewel ze verontrustend zijn, maken opdringerige gedachten geen 'slecht' persoon van je. Een reden waarom opdringerige gedachten zo verontrustend kunnen zijn, is dat je het gevoel kunt hebben dat je naar een opdringerige gedachte gaat handelen, zoals een iemand pijn doen of je ongepast gedragen. De gedachten zijn echter deels verontrustend omdat je ze niet wilt handelen.
Opdringerige gedachten hebben zegt niets over jouw waarde als persoon.
Omgekeerd vertonen sommige mensen compenserend of dwangmatig gedrag als reactie op de opdringerige gedachten. Zo wast iemand bijvoorbeeld dwangmatig zijn handen als reactie op opdringerige gedachten over besmetting of bacteriën.
Welke psychische stoornissen kunnen opdringerige gedachten veroorzaken?
Opdringerige gedachten kunnen voorkomen als symptoom van verschillende psychische aandoeningen. Als je vermoedt dat je last hebt van opdringerige gedachten, neem dan contact op met een therapeut om te bepalen of je aan de criteria voor een bepaalde diagnose voldoet.
Diagnoses die opdringerige gedachten kunnen veroorzaken zijn onder meer:
Obsessief-compulsieve stoornis (OCS)
Opdringerige gedachten worden het vaakst geassocieerd met OCS, hoewel ze zeker niet beperkt zijn tot deze diagnose. Mensen met OCS ervaren verontrustende gedachten die ze moeilijk los kunnen laten, en ze kunnen gedrag vertonen om de angst die door de gedachten wordt veroorzaakt te compenseren of te verminderen.
Posttraumatische stressstoornis (PTSS)
Een symptoom van PTSS zijn flashbacks, oftewel ongewenste herinneringen aan het trauma die stress veroorzaken. Naast opdringerige herinneringen kunnen mensen met PTSS zich zorgen maken over een nieuwe traumatische gebeurtenis of negatieve gedachten over het trauma als opdringerige gedachten ervaren.
Angststoornissen
Mensen met angststoornissen kunnen opdringerige gedachten hebben die verband houden met specifieke angsten of de oorzaken van hun angst.
Post-partumdepressie
Sommige ouders met een post-partumdepressie hebben last van opdringerige gedachten dat ze hun baby iets zullen aandoen. Dit kan moeilijk te melden zijn, omdat zorgverleners bang zijn dat de ouder van plan is deze gedachten uit te voeren.
Eetstoornissen
Uit onderzoek blijkt dat mensen met eetstoornissen last kunnen hebben van opdringerige gedachten over hun lichaam, uiterlijk of eetgedrag.
Traumatisch hersenletsel
Sommige mensen ervaren opdringerige gedachten na een traumatisch hersenletsel als gevolg van neurologische veranderingen als gevolg van de hersenschade.
Omgaan met opdringerige gedachten
Gelukkig is het mogelijk om opdringerige gedachten te overwinnen. Cognitieve gedragstherapie (CGT) kan dit symptoom effectief behandelen en de frequentie van de gedachten, de daarmee gepaard gaande angst en eventueel compenserend gedrag verminderen.
Een therapeut kan je helpen de triggers voor deze gedachten te herkennen en ze op een gezonde manier te beheersen. Ze kunnen ook exposuretherapie toepassen om je te helpen de opdringerige gedachten te verwerken en je te laten beseffen dat je geen gevaar loopt door ernaar te handelen. Als de gedachten het gevolg zijn van een traumatische geschiedenis, kan de therapeut een trauma-geïnformeerde behandeling aanbieden en je helpen je trauma te verwerken.
Ook al ervaar je misschien nog steeds af en toe ongewenste gedachten, de therapeut kan je helpen te beseffen wanneer deze gedachten zich voordoen, de gedachten te stoppen en uw gedachten te heroriënteren op aangenamere denkpatronen.
Zoals eerder vermeld, heeft iedereen wel eens gedachten die in het hoofd opkomen zonder dat men er bewust voor gekozen heeft. Als je echter merkt dat je regelmatig last hebt van verontrustende gedachten en moeite hebt om ze los te laten of te verwerken, kun je baat hebben bij ondersteuning van een therapeut. Onthoud dat er geen minimale hoeveelheid stress of problemen is die je moet ervaren voordat je recht hebt op professionele ondersteuning. Als je het gevoel hebt dat je gedachten je problemen bezorgen en je wilt er met een professional over praten, kun je op elk moment hulp zoeken.
Opdringerige gedachten