Splitsing is een term die in de psychiatrische wereld wordt gebruikt om het onvermogen te beschrijven om tegengestelde gedachten, gevoelens of overtuigingen te koesteren. Sommigen zouden kunnen zeggen dat iemand die splitst de wereld in zwart of wit ziet - alles of niets. Het is een vervormde manier van denken waarbij de positieve of negatieve eigenschappen van een persoon of gebeurtenis noch gewogen noch samenhangend zijn.
Splitsing komt vaak voor bij mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS). Het wordt gezien als een verdedigingsmechanisme waarmee mensen met BPS anderen, gebeurtenissen of zelfs zichzelf in een alles-of-niets-perspectief zien. Splitsing stelt hen in staat om dingen die ze als 'slecht' hebben bestempeld, gemakkelijk los te laten en dingen te omarmen die ze als 'goed' beschouwen, zelfs als die dingen schadelijk of riskant zijn.
Gevolgen van splitsing
Splitsing kan relaties verstoren en leiden tot intens en zelfdestructief gedrag. Iemand met splitsing zal mensen of gebeurtenissen doorgaans in absolute termen benaderen, zonder een middenweg voor discussie.
Voorbeelden van splitsingsgedrag kunnen zijn:
- Kansen kunnen ofwel 'geen risico' met zich meebrengen ofwel een 'compleet nadeel' zijn.
- Mensen kunnen of 'kwaadaardig' of 'onrechtmatig' zijn.
- Wetenschap, geschiedenis of nieuws is ofwel een 'volledig feit' ofwel een 'volledige leugen'.
- Dingen zijn ofwel 'altijd' ofwel 'nooit' goed.
Wat een splitsing extra verwarrend maakt, is dat de overtuiging soms onwrikbaar is of van het ene op het andere moment heen en weer kan schieten. Mensen die met splitsing kampen, worden vaak gezien als overdreven dramatisch of overspannen, vooral wanneer ze verklaren dat de situatie 'volledig uit elkaar is gevallen' of 'volledig is veranderd'. Zulk gedrag kan uitputtend zijn voor de mensen om hen heen.
Symptomen
Op zichzelf lijkt splitsing misschien bijna alledaags, een gedrag dat gemakkelijk kan worden toegeschreven aan een groot aantal mensen die we kennen, en misschien zelfs aan onszelf. Splitsing bij BPS wordt echter beschouwd als een consistent en vervormd gedrag dat meestal gepaard gaat met andere symptomen zoals:
- Uitspelen - handelen zonder rekening te houden met de gevolgen
- Ontkenning - bewust een feit of realiteit negeren
- Emotionele hypochondrie - proberen anderen te laten begrijpen hoe ernstig je emotionele pijn is
- Almacht - het geloof dat je superieur bent in intelligentie of macht
- Passieve agressie - een indirecte uiting van vijandigheid
- Projectie - een ongewenste emotie aan iemand anders toeschrijven
- Projectieve identificatie - het ontkennen van je eigen gevoelens, deze op iemand anders projecteren en je vervolgens tegenover die persoon op een manier gedragen waardoor deze gedwongen wordt om op jou te reageren met de gevoelens die je op die persoon hebt geprojecteerd.
Diagnose en behandeling
Inzicht in het diagnoseproces en de zorgvuldige behandeling van borderlinepersoonlijkheidsstroonis kan nuttig zijn om gedragingen zoals splitsing die met de aandoening gepaard gaan, te begrijpen.
Een diagnose BPS kan alleen worden gesteld door een gekwalificeerde specialist in de geestelijke gezondheidszorg. Om de diagnose te stellen, moet de arts vijf van de negen symptomen bevestigen die beschreven staan in de DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manuel of Mental Disorders), waaronder:
- Een verdraaid beeld van jezelf dat je emoties, waarden, stemmingen en relaties beïnvloedt.
- Woedeproblemen, zoals geweldadige uitbarstingen gevolgd door extreme schuldgevoelens en spijt.
- Extreme pogingen om verlating te vermijden, of de gevoelens ervan.
- Extreme depressie, angst of prikkelbaarheid die uren en dagen aanhouden.
- Gevoel van dissociatie van jezelf, inclusief paranoia en geheugenverlies.
- Aanhoudend een leef of verveeld gevoel hebben.
- Impulsief gedrag, zoals drugmisbruik of roekeloos rijden.
- Intense en stormachtige relaties waarbij sprake is van splitsing.
- Zelfmoordgedachten en/of zelfbeschadigend gedrag.
Er is geen eenvoudig antwoord op de vraag hoe om te gaan met BPS of met een dierbare met BPS, vooral niet wanneer de symptomen extreem zijn. Hoe je ermee omgaat, hangt grotendeels af van de impact die de symptomen hebben op je gezin of van de aard van je relatie met de persoon met BPS.
Er zijn echter enkele leidende principes die kunnen helpen, waaronder:
Ontwikkel empathie
Begin met jezelf eraan te herinneren dat splitsing onderdeel is van de wanorde. Hoewel bepaalde acties opzettelijk en manipulatief lijken, doe je dit niet om er genoegen mee te nemen. Het zijn gewoon afweermechanismen waartoe je jezelf wendt wanneer je je weerloos voelt.
Stimuleer en ondersteun de behandeling
Je kan een beter leven leiden met behandeling, die medicatie en therapie omvat, waarschijnlijk dialectische gedragstherapie (DGT). Blijf doorgaan met de therapie en leer allles wat je kunt over BPS. Neem indien nodig samen met je dierbaren deel aan de therapie.
Houd de communicatielijnen in stand
Door een situatie te bespreken wanneer die zich voordoet, kun je de gebeurtenis isoleren in plaats van de ene situatie op de andere te stapelen. Onvoldoende communicatie voedt de afwijzingsangst alleen maar.
Herinner je eraan dat er mensen zijn die om je geven
Mensen met BPS zijn vaak bang om afgewezen of in de steek gelaten te worden. Weten dat iemand om je geeft, helpt vaak om het scheidende gedrag te verminderen.
Grenzen accepteren
Omgaan met de uitdagingen van BPS is één ding, het slachtoffer worden van misbruik is iets anders. Je dierbaren moeten grenzen stellen en als jij die grens overschrijdt, moeten ze je uitleggen waarom ze zich eventjes terugtrekken. Hun grenzen accepteren helpt de relatie te behouden in plaats van deze op de proef te stellen.
Zorg goed voor jezelf
Dit kan betekenen dat je een therapeut zoekt die je kan helpen jouw behoeften in balans te brengen met die van je dierbaren.
Probeer je reactie te beheersen
Houd er rekening mee dat het altijd beter is om je humeur onder controle te houden. Schreeuwen of vijandig gedrag zal de situaties alleen maar verergeren.
Er kunnen zich momenten voordoen waarop je drastische maatregelen moet nemen. Als de relatie je gezin, je werk en je welzijn schaadt, kun je geconfronteerd worden met de realiteit dat de relatie niet kan voortduren.
Hoewel dit een ongelooflijk pijnlijke keuze is voor alle betrokkenen, kan het in sommige gevallen ook de gezondste keuze zijn. Indien nodig moet deze beslissing worden genomen met de hulp van een professional in de geestelijke gezondheidszorg.
Wat is splitsing?